De historie van Cruquius
De geschiedenis van Cruquius leest als een spannend jongensboek. Waar tegenwoordig woningen en bedrijfspanden staan, was het vroeger drassig moerasland. Een woest, gevaarlijk gebied waar je altijd bedacht moest zijn op overstromingen. Het gevaar kwam niet alleen van de natuur, het moerasland was ook een populaire smokkelroute naar Amsterdam. Waagde je je in het moeras dan moest je uitkijken dat je niet het pad kruiste van ongure types.
Met het inpolderen van het tegenwoordige Oostelijk Havengebied verdwenen de moeraslanden en moesten de smokkelaars op zoek naar alternatieve smokkelroutes. Hun plek werd ingenomen door industrie. In de Entrepothaven van Cruquius krioelde het van de bedrijvigheid. Schepen met exotische producten zoals koffie, thee, tabak en specerijen uit het verre Nederlands-Indië voeren af en aan. Deze goederen konden niet zomaar worden ingevoerd in Nederland omdat er eerst invoerrechten over betaald moesten worden. De niet-ingeklaarde goederen werden daarom tijdelijk opgeslagen in een van de grote pakhuizen op het westelijk gedeelte van Cruquius, onder toezicht van de douane.
Verscholen juweeltjes
Wie vandaag rondloopt op Cruquiuseiland ziet een wirwar aan bedrijfspanden. En als je goed oplet, vind je prachtige juweeltjes uit vervlogen tijden, zoals het Huisje Insulinde, het Pompengebouw en het Ketelhuis rondom het groene hart van Cruquius en uiteraard de ruige wijnsilo’s op het dak van gebouw Cruquius 1.4.
Huisje Insulinde
Huisje Insulinde stond er voor een lange tijd treurig bij: dichtgetimmerde ramen, ontbrekende dakpannen en een tegeltableau met de tekst ‘N.V. Oliefabrieken Insulinde’. Het pandje zakte steeds verder weg in de drassige grond waarop het gebouwd was. Wie het vervallen gebouwtje toen de dag zag, kan zich moeilijk voorstellen dat dit ooit het hoofdkantoor van een wereldwijd succesvolle onderneming was. Maar stel je het huis eens voor zoals het eruit heeft gezien tijdens de gloriedagen van de Insulinde. Een statig huis met grote ramen en opvallende rode dakpannen. Op een terrein waar het krioelde van de bedrijvigheid.
Tijd voor een metamorfose. En wat voor een! In ‘Huisje Insulinde’ is inmiddels de Amsterdamse Brouwwerf Krux gevestigd. Mooi detail: het tegeltableau van ‘NV Oliefabrieken Insulinde’ is behouden gebleven en weer teruggeplaatst op de gevel. Nieuwsgierig? Kom gewoon even kijken en wie weet – bestel een biertje. Bekijk de beelden voor een before and after.
Het Pompengebouw en het Ketelhuis
Het Pompengebouw en het Ketelhuis waren erg belangrijk voor Insulinde. De kostbare kokosolie werd via het pompengebouw overgepompt naar het ketelhuis. Daar werd de kokosolie opgeslagen totdat deze verder kon worden gedistribueerd. Uiteindelijk werd de olie verwerkt tot onder andere margarine.
De twee panden hebben na de val van Insulinde nog dienst gedaan als tankruimtes, kantoren en laboratoria. Dat heeft zijn sporen nagelaten en het gebouw behoorlijk aangetast. Gelukkig is het ketelhuis volledig opgeknapt en dient het nu als kantoorruimte voor Amvest. En ook het pompengebouw is niet vergeten. Hier kun je nu in restaurant La Contessa genieten van de heerlijke Italiaanse keuken. Of kom langs op het terras en geniet van een goede kop koffie en een versgebakken stuk taart. Heerlijk!
Verborgen rails
Het water klotst zachtjes tegen de kade van het verlaten terrein naast The Harbour Club. Een hoog hek met prikkeldraad scheidt water van land. Het terrein bij het water is voorzien van oude, door onkruid overwoekerde klinkertjes. Dwars hier doorheen lopen twee verroeste rails; overblijfselen uit lang vervlogen tijden.
Met een beetje fantasie kun je je voorstellen hoe druk en hectisch het hier geweest moet zijn toen de spoorlijn nog in gebruik was. Het was er een komen en gaan van schepen volgepakt met exotische goederen uit Nederlands-Indië. Op de kade stonden loopjongens klaar om de kostbare lading uit het ruim van de schepen over te laden op de goederenwagons. Het spoor liep naar het westelijke gedeelte van Cruquius, langs pakhuizen met de inspirerende namen Maandag, Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrijdag, Zaterdag en Zondag. Hier werden de meeste goederen uitgeladen en opgeslagen voor verdere distributie.
Industrialisatie
De spoorlijn op Cruquius werd in 1874 gebouwd om de haven efficiënter te maken. Amsterdam was in die tijd net als de rest van Nederland in de greep van de industriële revolutie. Dat was hard nodig om op economisch gebied te kunnen concurreren met omringende landen. In landen als Engeland en België was de revolutie al decennia eerder begonnen waardoor Nederland achterop dreigde te raken. Door de aanleg van spoorlijnen en een rangeerterrein op Cruquius werd het laad- en losproces versneld. Hierdoor nam de efficiëntie van de Entrepothaven flink toe.
Wijnsilo’s gevuld bewoners in plaats van met wijn
De drie bekende witte wijnsilo’s van Cruquius stonden lange tijd op het parkeerterrein van The Harbour Club. Wie zich tussen de brandnetels en braamstruiken waagde kon een kijkje nemen binnenin de gevaartes. Deze enorme ruimtes waren vroeger tot de nok toe gevuld met liters en liters wijn van over de hele wereld.
Wijn werd via schepen aangevoerd op Cruquius en opgeslagen in de wijnsilo’s. Nadat de invoerrechten waren betaald kon de wijn worden gebotteld en verkocht. Decennia lang was dit een lucratieve handel, totdat begin deze eeuw de regelgeving werd aangepast. De wijn moest voortaan gebotteld worden in het land van herkomst. De wijnsilo’s op Cruquius verloren hun functie en kwamen leeg te staan. Maar dat is nu verleden tijd. De drie iconisch wijnsilo’s van staal zijn teruggeplaatst op het dak. De wijnsilo’s zijn getransformeerd in 3 unieke silo-villa’s met drie woonlagen. Bekijk de beelden voor een before and after.
Wil je niets missen over dit bijzondere gebied met buitengewoon veel potentie? Schrijf jezelf in voor onze nieuwsbrief. Wij houden je dan op de hoogte van de belangrijkste updates in deze nieuwe stadswijk.